韩政府：不必将彭斯发言解读为美定将重谈FTA

Сы?андар
рома, Rom
Б?к?л халы?ты? саны
百度 普京随后通过克里姆林宫网站发表视频讲话说，将以3月1日发布的国情咨文为具体、明确的行动计划，持续、深入、稳健地推动俄经济社会变革，其中包括通过科技提高经济效率、增加民众收入。 12-18 млн.
Е? к?п тарал?ан айма?тар
Румыния	619 мы? – 2,5 млн.
Мажарстан	309 000 – 700 000
Испания	500 000
Франция	400 000
Болгария	325 000 –800 000
?лыбритания	250 000
Ресей	205 000
Словакия	105 000 – 400 000
Италия	170 000
Украина	100 000
Т?лдер?
сы?ан т?л?, домари т?л?, ломаврен т?л?
Д?н?
христианды?, ислам

Сы?андар (?з атауы - рома) — ?лемн?? к?птеген елдер?нде т?ратын этникалы? топ. Оларды? саны, ?рт?рл? ба?алаулар бойынша, 12-18 миллион?а дей?н. Оны? 7–8 миллионы Орталы?, О?т?ст?к-Шы?ыс ж?не Шы?ыс Еуропада т?рады. Румынияда 619 мы? – 2,5 млн адам, Мажарстанда 309–700 мы? адам, Испанияда – 500 мы? адам?а дей?н, Францияда – 400 мы? адам?а дей?н, Болгарияда 325,3–800 мы? адам, ?лыбританияда – 250 мы? адам?а дей?н, Ресейде 205 мы? адам, Словакияда 105,7–400 мы? адам, Италияда – 170 мы? адам?а дей?н, Украинада – 100 мы??а дей?н адам т?рады.

Т?л?

Т?л? санскритке де, б?р?атар жа?а ?нд? т?лдер?не де жа?ынды?ын са?та?ан. ?р т?рл? халы?тар сы?андарды т?рл?ше атайды. Жалпы саны шамамен 7 млн-дай адам (2005). Сы?ан т?л? к?птеген диалект?лерге б?л?нед?. Сы?ан т?л? шет т?лд?к ортада ?олданылып ж?не дами отырып, онымен байланыста болатын т?лдер ?з ы?палын тиг?зет?н?не ?арамастан, ?нд?арийл?к с?зд?к ?орын ж?не байыр?ы белг?лер?н са?тап ?алды.

Д?н?

Сы?андар ?здер? т?рып жат?ан мемлекетт?? д?н?н ?абылдай салады, ?оныс аудар?анда ?ажет болса д?н?н де жи? ?згерт?п отырады.

Ресейдег? д?ни сы?андар нег?з?нен православие, Бал?ан елдер?нде с?нниттер , ал Еуропа елдер?нде католиктер. Д?ст?рл? нанымдар да ке? тара?ан.

Тарихы

Тарихы мен шы?у тег? аса к?рдел?. ?алымдарды? к?пш?л?г? сы?андарды? ар?ы тег? ?нд?станнан шы??ан, олар 1-мы?жылды?та ?алыптаса баста?ан деп есептейд?.

Ал?аш?ыда олар Иран мен Мысырда, кей?ннен Византияны? шы?ысында ?за? уа?ыт т?ра?тап т?р?ан. 2-мы?жылды?ты? бас кез?нде Балкан т?бег? мен Солт. Африка?а жылжып, 13 — 15 ?-ларда Орт. ж?не Шы?ыс Еуропа?а, кей?ннен Солт. ж?не О?т. Америка мен Австралия?а (19 ?.) жеткен.

Бастап?ыда Еуропа елдер? сы?андарды жа?сы ?абылда?анымен, б?раз уа?ыттардан кей?н оларды ?а??ыбас, ?айыр-сада?а с?раушы рет?нде ?удалай бастады. 18 ?-ды? со?ына ?арай Еуропаны? б?р?атар елдер? оларды шеттетуд? б?ршама то?татты. Осы кездер? халы?ты? к?шпел?, отыры?шы ж?не жартылай к?шпел? болып б?л?ну? ж?р?п жатты. Дегенмен, б?к?л ?лем, сы?андарды к?шпел? халы? рет?нде б?лед?.

К?с?б?

Сы?ан ?стасы

Сы?андарды? к?б?с? музыка, би, т?рл? ?ол?нер, ки?м-кешек, тама?, г?л сатудан а?ша табады. К?пш?л?г? б?л?м алма?ан, ?р? кеткенде б?л?м де?гей? орташа де?геймен шектелед?. К?птеген сы?андар балаларын мектепке ж?беруге ?ор?ып, т?пт? бас?а балалармен байланысын шектед?. Б?л сы?андар арасында?ы жалпы сауатсызды?ты? басты себеб? болды. Кей топтары ?л? к?нге дей?н алыпсатарлы?пен, ?йелдер бал ашумен, ?айыр-сада?а с?раумен айналысады.

Сы?андарды? ?рт?рл? топтарында ?рт?рл? ?ол?нер басым болды: ?сталы?, ?азанды? жасау ж?не ?алайылау, а?аш ою, зергерл?к б?йымдар жасау. Б?рын сы?андарды? барлы? топтарында еркектерде жыл?ы саудасы ж?не ?йелдерде бал ашу жи? кездесет?н. Б?к?л ?лемдег? сы?андар керемет музыканттар, биш?лер, ?нш?лер рет?нде танымал болды.

Т?рмыс салты

Т?р?к сы?андары

К?шпел? сы?андарды? XIX — XX ?асырды? басында ?арапайым (к?ш?) отбасы болды, ?детте к?п балалы, б?ра? к?рдел? (?лкен) отбасы да са?талды. Отбасыны? ??рылымы патриархалды болды.

Олар белг?л? б?р аума?та к?ш?п ж?ред?, ?андас туыстардан не болмаса бас?а ру ?к?лдер?нен ??рал?ан табор?а б?р?гед?, оны вайда (немесе сагибо-скиро) бас?арады. Вайда к?ш?п ж?рген мемлекеттег? сы?андарды? ресми ?к?л?, ол сонымен ?атар ?шк? ?а?ты?ыс, дау-дамайларды реттеп отырады. Онымен б?рге таборда?ы б?йб?ше ?йелд?? де ы?палы к?шт?. Таборды? вайда бил?г?мен ж?мсалатын ?о?амды? кассасы болады. Сы?ан ?йелдер?н?? бас бил?г? жо?. Ол ?кес?не, кей?н к?йеу?не с?зс?з ба?ыну?а м?ндетт?, отбасын асырау да соны? мойнында.

Сы?ан отбасылары экономикалы? ынтыма?тасты?пен, б?секелест?кт?? жо?ты?ымен, б?р ?рпа? ?к?лдер?н?? те?д?г?мен ж?не а?а буынны? иерархиялы? басымдылы?ымен сипатталады. ?зара к?мек к?рсету, ?она?жайлылы? салттары бер?к са?тал?ан.

Елд? мекендер? мен д?ст?рл? баспаналары

Сы?ан шатыры: Заравшан 1880

К?шпел? сы?андарды? нег?зг? баспанасы – шатыр. М?ндай т?р?ын ?йд?? ??рылымы к?шт? желдерге т?теп беруге арнал?ан. Т?рек рет?нде 8 таяныш ?олданылады. ?ст?не ?алы? мата ш?берек кер?лген. Молдова сы?андары аласа шатырлар ??рады. Жатын орын т?р?ылы?ты жер?не байланысты салынды. Жылы айма?тарда олар т?сен?штерде ?йы?тайды.

Сы?андар ?р?ашан ?зендер мен к?лдерд?? жанында то?тау?а тырысты. Желден ?ор?ану ?ш?н орман?а жа?ын жерд? та?дады. Классикалы? сы?ан шатырында перде болып табылатын ?ес?к? бар. М?ндай шатырларды катундар деп атайды.
Отыры?шы ?м?р салтына бет б?р?ан сы?андар к?рп?штен ?й т?р?ызды. М?ндай ?имараттар к?рп?ш ?йлер деп аталды, к?рп?шт? бек?ту ?ш?н сазбалшы? пайдаланылды. На?ыз отыры?шы сы?андар жеркепеде т?руды ж?н к?рд?. ?ан сор?ыш ж?нд?ктерден ?ор?ану ?ш?н т?сек-орынны? айналасына масахана ?лд?.
Кавказ сы?андары шатырларын жерге жа?ын болатындай ет?п орналастырды. Дегенмен, сы?андарды? ?здер? шатырды? би?к болуы керек деп санайды. Оны? шы?ы не??рлым жо?ары болса, т?р?ын ?й со??рлым ?дем? болып саналады.

Отыры?шы сы?андар жеркепелерден бас?а ??г?рлерд? де пайдаланады (мысалы, Сакраментода). Бал?ан сы?андары к?рке салад, ал Румыния ауылыны? т?р?ындары к?рп?штен ?й салады.

Д?ст?рл? ки?мдер?

Костюмн?? нег?з? - желб?ршектер? бар ке? белдемше, д?ст?р бойынша сы?ан ?йелдер?не ая?тарын ашу?а ?ата? тыйым салатынды?тан, олар ?осымша мата б?л?ктер?н т?ккен.

?лтты? ки?мдег? Румын сы?андары

Т?рмыс?а шы??ан ?йелдер белдемше ?ст?не алжап?ыш кию? керек. Алжап?ышты? астында ?са? т?рмысты? заттарды са?тау?а арнал?ан ?лкен ?алтасы бол?ан. К?зекей мен жемп?рлер бос ж?не жа?асыз болды, же?дер ?олды? кем дегенде т?рттен б?р?н жабуы керек. Т?рмыс?а шы??аннан кей?н ?йелд?? басы жала?аш к?р?нуге ???ы?ы болма?анды?тан, ?м?р бойы басына орамал та??ан.
Зергерл?к б?йымдарды молынан пайдаланады, ол ж?н?нде ?з?нд?к т?с?нд?рмес? бар. К?шпел? сы?андар жина?ан а?шасын банкке ?алдыра алмайды, тап?ан табысына т?рмысты? заттар мен ?ымбат ки?м-кешек сатып ала алмайды, себеб? – таборды? ?ашан жа?а жерге к?шет?н? белг?с?з. Сонды?тан олар ?менде бар н?рсен? ?з?ммен б?рге алып ж?рем?н? деген ?а?идамен ?рекет ет?п, зергерл?к б?йымдар?а а?ша салды.

Ерлер костюм? д?ст?рл? венгр ки?мдер?н?? ?сер?нен ?алыптасты. Ке? к?йлектер, к?м?с т?ймелер? бар к?ртешелер, кестеленген жилеттер, был?ары белд?ктер мен бас ки?мдер. Ет?к ер адамдар ки?м?н?? ма?ызды элемент? болды.
Сы?андар суы? ауа райына дей?н жала? ая? билед?. С?н?ой ер адамдар к?ртелер?не ж?бек орамал та?ып ж?рд?, ал ?ымбат аксессуар темек? шегет?н т?т?ктер болды. Белд?ктер де ?рнектел?п, тастармен безенд?р?л?п ж?не олар?а к?птеген пайдалы заттар ?л?нген: ?амшы, пыша?, темек? салын?ан с?мкелер т.б. Ер адамны? сол ??ла?ына сыр?а та?ылды. Сы?андар ки?м?н?? ?рб?р детальдары бостанды? рухын, халы?ты? таби?атын ж?не к?шпел? т?рмысын б?лд?ред?.

Д?ст?рл? та?амдары

Сы?ан рагуы - (к?к?н?с ?осып, ет не балы?тан жапыра?тап турап п?с?рген та?ам)

Батыс еуропалы? сы?ан топтарыны? тама?тану ?деттер? оларды? к?шпел? ?м?р салтыны? ?сер?н к?рсетед?. Оларды? та?амдарында б?р ?азанда п?с?руге болатын сорпалар мен б??тырыл?ан та?амдар, сондай-а? балы? пен жабайы а? ет? басым. Отыры?шы шы?ыс еуропалы? сы?андарды? диетасы д?мдеу?штерд?, ?с?ресе ащы б?рыштарды к?п м?лшерде ?олданумен сипатталады. Сы?андарды? барлы? топтары арасында та?амды дайындау салыстырмалы тазалы?ты? ?рт?рл? тыйымдарын са?таумен ?ата? т?рде шарттал?ан.

?озы ет? нег?з?нен мерекел?к ет т?р? болып саналады. Кейде к?рп? тама? рет?нде пайдаланылды. Етт? ?ара бол?анша ?уыру ?дет? бол?ан. Отыры?шы сы?андар оны пеште ?уыра алатын. Ежелг? заманнан бер? сы?андар ш?жы? жасауды ?йренд? - б?л ?ш?н олар турал?ан етт? сиырды? ?шег?не орады.
Та?ы б?р танымал ет та?амы - харба. Б?л бауыр мен шош?а майыны? ?оспасы болып табылатын майлы ?н?м. Харба жануарды? ?аны ар?ылы дайындалады, содан кей?н с?йы?ты? а?ызылады ж?не етке пияз, сарымса? ж?не д?мдеу?штер ?осылады. К?к?н?стер сорпалар жасау ?ш?н пайдаланылады, содан кей?н шош?а майымен толтырылады.

Отыры?шы сы?андар ?н ?н?мдер?н т?тынады. Сы?андар асханасында ?уырыл?ан ж?мырт?алар ерекше орын алады. О?ан к?к?н?стер, сарымса?, шош?а майы ?осылады. Е? танымал сусын с?т болып саналады.

Фольклоры

Сы?ан отбасы 1884

Сы?андарды? фольклоры, айналасында?ы халы?тарды? кейб?реулер?нен алын?анына ?арамастан, ?з?нд?к ерекшел?г?н са?тайды. Халы? ауыз ?дебиет?н?? нег?з?н музыка мен ?н ??райды. Сондай-а? белг?л? ертег?лер, мифтер, отбасылы? а?ыздар, ма?ал-м?телдер мен ертег?лер бар. ?нн?? та??аларлы? жа?ымды т?р? – романс болды. Сы?андарды? ?айталанбас ?з?нд?к ?деб? – иы?ын сермеу. ?йг?л? сы?андар би?н?? шы?у тег? Т?ркия мен Солт?ст?к Африкадан шы??анымен, орындау т?с?л? бойынша ерекшеленед?. Ресейде сы?андар ?Цыганочка? би?н?? ар?асында танымал болды. ?Сы?ан би?не? т?н ерекшел?к – иы?ты? д?р?лдеп, кеуден?? тол?ын т?р?зд? ?имылдары.

Музыка Италияда, Испанияда ж?не Португалияда ке??нен тарал?ан. К?птеген еуропалы? сы?андар Еуропа елдер?нде ?ана емес, б?к?л ?лемде ?нер к?рсетет?н ?йг?л? виртуоздар?а айналды. Сы?андарды? е? танымал аспабы - скрипка.

Сы?андарды? фольклоры ?лемдег? е? бай шы?армаларды? б?р?. Сы?андар ?ас?ырлар, ?л? адамдар, аруа?тар, вампирлер ж?не ?й рухтары туралы ??г?мелейт?н к?птеген ?ор?ынышты о?и?аларды? авторлары. ?ндер мен ?деби шы?армаларды? к?пш?л?г? махаббат?а, ?м?рл?к жа?дайлар?а, ертег?лер мен анекдотты? о?и?алар?а арнал?ан.

?аз?рг? ?лемдег? сы?андар ?м?р?

Ресей сы?андары

Сы?андар туралы к?птеген жа?ымсыз ?серлер бар: олар ?ылмыс?а араласады, ?айыр с?райды, с?уегейл?к айтады. Дегенмен, ?аз?рг? сы?андар б?л кеск?нге с?йкес келуд? ?лде?ашан то?татты. Б?л адамдарды? к?пш?л?г? ке? ау?ымды ?ызметпен айналысады. Оларды? к?пш?л?г? д?р?герлер, ж?мысшылар, ?нер адамдары, м??ал?мдер, за?герлер. Ал оларды? балалары к?птен бер? мектепке барып, жо?ары о?у орындарына т?с?п жатыр.

?аз?рг? ?лемде сы?андарды бас?а ?лттардан ажырату ?иын болуы м?мк?н. ?здер? орналас?ан айма? т?лдер?нде с?йлейд? ж?не к?б?несе заманауи с?н ?рд?стер?не с?йкес ки?нед?. Дегенмен, сы?андар ?л? к?нге дей?н ?з д?ст?рлер?н ??рметтейд? ж?не оларды ?станады.
Б?з к?б?несе сы?андарды жал?ыз халы? рет?нде ?абылдаймыз. Дегенмен, оны? ??рамында к?птеген этностар бар. Б?л орыс сы?андары, украинды? сервтер, венгр ловары, румынды? кэлдэрари, балты? лотвалары. Сы?андарды? ?рт?рл? т?рлер? бар. Кейб?р адамдар табор д?ст?р?н?? за?дылы?тарын к?б?рек, кейб?реулер? аз са?тайды.

?аза?станда?ы сы?андар

?аза?стан?а сы?андварды? келу? ке?ес д?у?р?нен басталып, б?л ?рд?с ?л? к?нге жал?асып келед?. ?аза?станны? сы?ан диаспорасы саныны? жалпы динамикасы мынадай:

• 7 775 (1970 ж.),
• 8 626 (1979 ж.),
• 7 061 (1989 ж.),
• 5 130 (1999 ж.),
• 4 165 (2013 ж.) адам.