福清市委党史研究室联合开展党史进校园主题宣讲活动

百度 　　这次峰会以“加强国际核安全体系”为主题，共有52个国家的领导人或代表，以及国际组织负责人与会。

Этикалы? ??лы?, сыпайылы? — ма?алаларды ??деу барысында ?станатын, ?андай да болмасын с?ра?тарды тал?ылауда сонымен ?атар ?атысушылар?а п?к?р жазу барысында ескер?лет?н, Уикипедияны? барлы? тарауларында ?абылдан?ан ??лы?ты? жина?тал?ан ?а?идасы. ?депке жатпайтын ?с-?рекеттер, ?ыс?аша айт?анда, кик?лж?? мен шиелен?ст? жа?дайларды тудыратын т?л?а?а ?атысты сипатталады. Уикипедияда ?абылдан?ан ??лы? ?а?идасы, барлы? ?атысушыларды? б?р-б?р?не ?арым-?атынас барысында ?депт?л?к танытуды талап етед?. Б?л Уикипедияда?ы ма?ызды ?а?идаларды? б?р?.

М?селен?? ?ойылуы

Уикипедия онда?ы ма?алаларды жа?сарту?а ?атыс?ысы келет?н барлы? ниет б?лд?руш?лерге ашы?, алайда шынында сол немесе бас?а ?згер?стер ма?аланы ?жа?сартуда? жи? п?к?рталас?а алып келед?. Кейде м?ндай п?к?рталастарда ба?а беру жа?дайында?ы ?д?летс?зд?ктен бас тарту ед?у?р ?иын. ?атысушылар олар?а айыры?ша аны? д?лелд? ?згер?стер енг?зуге талпын?анымен кейде шамадан тыс ?аталды?тар айтылады. Бас?а жа?ынан ал?анда кейб?р ?атысушылар м?т?ндер? бас?а ?жа?сартыл?ан? ма?алалармен ауыстырылса да, егер б?л ретте айтыл?ан ма?аланы? ма?ынасы тияна?ты ?згерт?лсе де о?ан сез?мталды?пен ?арайласады.

Та?ырыптан ауыт?ып кеткен п?к?рлерге ?атысты ??деулер немесе тал?ылау бет?нде барлы? жанды байланыс т?рлер?н бере алмайды, сонды?тан да ?ате т?с?нд?рмелер жи? ?шырасады. Алайда бай?аусыз айтыл?ан т?рпайы ескертпелер, м?селен?? м?н?н бас?а жа??а б?ратын ?ызу тал?ылаулар?а о?ай алып келу? м?мк?н. Кик?лж??ге к?р?п кеткен ?атысушылар, ??арсыласын? ?же?уд?? к?б?рек ойлап, ма?алалармен ж?мыс жасауды ?мытып кетед?. Бер?лген ?а?ида ??сас ж?йттерден ??тылу ?ш?н ша?ырыл?ан к?мек.

Мысалдар

Тер?с ?ылы?тарды? туындауына себепш? болатын, ??лы?ты? б?рнеше типт?к ?лг?лер?

• ?рескел, агрессияшыл т?лдесу стил?. (?Б?л ж?н?нде с?зд?? не ойлайтыны?ыз мен? ?ызы?тырмайды?).
• ?дей? жа?тырмай п?к?рлесу, ?арсы п?к?р б?лд?руш?ге неше т?рл? "айдарлар" та?у ("националист", "м??г?рт", "сталинш?л", ж.т.с.с. — я?ни, белг?л? б?р пайымдауды сынаймын деп оны айтушы адам?а ?арсы ?з?н?? жеке шабуылымен ?рекет ету).
• ??деуш?лерге арнал?ан п?к?рлердег? т?рбиеш?л?к сарын (?Ма?ынасызды?ты алып тастадым?, ??ажетс?з ?о?ыстан тазарттым?).
• Орфографиялы? немесе грамматикалы? ?ател?ктер ж?берген? ?ш?н ?атысушыларды орынсыз айыптау (?лбетте егер ма?алада?ы саналы т?рде енг?з?лген сауатсыз толы?тырулар немесе ?згертулер ха?ында болса).
• Уикипедияда?ы ?а?ида мен ереже б?з?ан жа?дайда?ы орынсыз айыптаулар
• Мынандай м?т?нд? ?амтитын ескертулерге ?шектен шы??ым келмейд?, б?ра?...?, ?д?рек?л?к деп ?абылдама?ыз, б?ра?? ?жекеге ?т?п кетк?м келмейд?, б?ра?…?
• Факт пен б?рмалаудан саналы т?рде тыжырыну
• ?арсы п?к?р б?лд?руш?ге ?жал?анды?? немесе ?жала? жауып айыптау (м?ндай айыптауларда т?пт? олар ?д?летт? болса да, м?селен? шешуд?? орнына, одан ?р? ушы?тыра т?сед?)
• Нормаланба?ан лексикада ?олдану.

??лы?та?ы тым ?рескел б?зыл?ан мысалдар

• Т?лкек ?ылу мен арандатушылы?.
• Бас?а ?атысушыны? мекенжайына д?рек?л?к б?лд?ру, н?с?лд?к, ?лтты?, д?ни ж?не сексуалды? ла?аптар мен ишараны ?оса ал?анда, жеке басына орынсыз шабуылдар.
• ?атысушыны? жеке бет?ндег? вандализм
• ?атысушы атын/ник?н ?дей? б?рмалап жазу.
• Ерс? ?сыныстар мен ишаралар.

Этикалы? ??лы?ты? ?а?идаларыны? б?зылуына мысалы, сол уа?ытта жа?а ма?ала жаз?ан ?атысушы?а ?Егер с?з ?ажетс?з ма?аланы жазу?а ?рекеттенсе??з, е? болма?анда м?мк?н онда?ы орфографиялы? ?ателерд? алып тастайын шы?арсыз?? деп айтса, о?ан ?Араласпа?ыз! Б?л с?зд?? ж?мысы?ыз емес? деген б?р ?ана т?рпайы ескертпе кик?лж??н?? туындауына себеп болады.

М?ндай байланыс т?р? жа?а келгендерд? ?ор?ытуы, жобаны? ма?ызды м?ндеттер?мен айналысатын ?атысушыларды ж?мысынан ала?датуы ж?не барлы? ?ауым м?шелер?не ?з залалдарын тиг?зу? м?мк?н.

Этика ?а?идаларын б?зушы типт?к ж?йттер

• Кик?лж?? ?к?летт?г?мен байланысты т?зету, ??деу ?а?ты?ыстары мен ж?йттер?
• ?ауым ?атысушыларыны? саны арт?ан сайын б?р-б?р?мен сирек ?иылысады, жобаны? дамуы ?ш?н сол немесе бас?а ?атысушылар?а д?рыс ба?а беруге ?аб?летт?л?к танытпайды ж?не олармен ?ажет бол?анда д?рыс ?арым-?атынаста болуды да ?олдамайды. Б?дан бас?а ?р? ?ауымдасты?та жи? ?з жаман ата?ын жасыру о?айлы?пен ж?зеге асады.
• Жоба?а тым агрессияшыл жа?адан келген ?атысушы?а ?зге ?атысушылар д?рек? арандату жауаптарын ?айтаруы м?мк?н.

К?п жа?дайда ?атысушылар ?за? уа?ыт?а созыл?ан кик?лж?? барысында ?депс?з с?здер айтып ?алады. Ереже бойынша ?депс?з ??лы?тар п?к?р-таласты то?татып тастайды. К?п жа?дайда ?атысушы со?ында ж?берген ?рескел ?ател?ктер? ?ш?н ?к?ну? м?мк?н. Егер ол (немесе бас?а б?реу) д?рек? п?к?рлер?н алып таста?ысы немесе оны ?айта ж?мсарт?ысы келсе о?ан б?л ?ш?н ?арсылы? б?лд?руд?? ?ажет? жо?.

Сонымен ?атар назарда ?стайтын н?рсе ?депс?з ??лы?тарды? туында?ан себептер? болуы м?мк?н, м?селен?? м?н?не ?атысы жо?, ?м?рдег? м?селелерден шаршау, жай ?ана нашар к???л-к?ймен ж?не бас?алары, м?ны? барлы?ы ?з кезег?нде ?атысушыны? ?з?н?? немесе ?зген?? с?з?не д?рыс ба?а беру ?аб?лет?не ы?пал ету? м?мк?н.

Кейб?р ?атысушылар ?арсы п?к?р б?лд?руш?лерд? ?дей?леп этикалы? ?а?идалары б?зу?а итермелеу? м?мк?н, б?л ретте ?здер? ?а?иданы б?зу шег?нен ?т?п кетпейд?. М?ндай ??лы?тар троллингт?? б?р т?р? ж?не ?лбетте этикалы? т?рт?птерд? б?зушы болып табылады.

?арсылы? б?лд?руш?н? ?ст?? м?н?с?нен аластату ?ш?н болмаса белг?л? б?р ма?аладан немесе м?лде Уикипедиядан кетуге м?жб?рлеу? ?ш?н немесе ?арсылы? б?лд?руш?н? к?пш?л?к алдында?ы тал?ылау?а немесе б??аттау?а ашы? д?рек?л?к жасау?а арандатуы ?ш?н, кейде адам ?дей? шамдан?ан кей?п таныт?ан сек?лд? ?з?н ?стайды. М?ндай жа?дайларда б?зушыдан аяушылы? болмаса кеш?р?м к?туге болмайды.

Бас?а т?сынан ал?анда жеке ?атысушылар к?н? бойы немесе ай бойы б?реумен бай?амай айтыл?ан с?зге рен?ш б?лд?руге бей?мделг?ш кел?п ж?не ??з?не ?атысты ?д?летт?л?кт? орнату?а? талпынады.

Байланыс этикасы б?зыл?анда ?андай залал ?келед??

?депс?з ??лы?тар:

• Бас?а ?атысушыларды ж?б?рлейд?, оларды? ма?аламен ж?мыс жасау?а деген ынтасын ?айтарады.
• Бас?а ?атысушыларды? ашуын келт?р?п, сындарлы емес п?к?рталастар тудырып, оларды ?рескел ж?не агрессиялы? жауаптар ?айтару?а арандатады.
• ?арсылы? б?лд?руш?н? ?нем? ?згелерд?? жа?ымсыз п?к?рлер?н?? туындауына себеп болатын ж?не кел?с?мд? ?алыптастыру?а тос?ауыл ?ою?а алып келет?н ?ор?аныс ?станымдарды пайдалану?а м?жб?рлейд?.
• А? ниет?не деген сен?м?н т?с?р?п, осындай жолмен, р??сат бер?лген кик?лж??ге ж?не болаша?та болуы м?мк?н п?к?рталастар?а тос?ауыл ?оюды.
• Шынды?ында уа?ыт ма?алаларды жа?сарту?а емес, ?рыс-кер?ске кетед?.
• Адамдар ?атысатын жел?л?к ?ауымдасты? ??ынысу ма?сатыны? жойылуына ?келед?.
• Уикипедияны м?мк?н болатын ?алтарысты сез?м? бар жайсыз ынтыма?тасты?ы жо? орта?а айналдырады.

Орта? ?сыныстар

?депке жатпайтын ?ылы?тарды ескерту ж?н?нде

• ?атысушылар арасында т?зету, ??деу ?а?ты?ыстарына ж?не кик?лж?нн?? ?р?шу?не жол берме??з.
• Пайда бол?ан шиелен?ст? басу ж?не ?рш?п т?р?ан кик?лж??ге кедерг? жасау ?ш?н, ?ажет бол?ан жа?адайда ?арсылы? б?л?д?руш?ге ?з?л?с жасауды ?сы?ыз. Осындай ма?сатпен, бер?лген уа?ыт аралы?ында пайда бол?ан даулы с?ра?тарды байсалды т?рде тал?ылау ар?ылы, ?к?м?ш?лер, уа?ытша болса да ма?алаларды редакциялаудан ?ор?ай алуы м?мк?н.
• Д?рек?л?кке д?рек?л?кпен жауап ?атпайтын немесе арандатушылы??а бармайтындарды? ?с-?рекет?н мада?та?ыз.
• Д?рек?л?к орын ал?ан сайын ма??лдамау ар?ылы ?ауым?а ы?пал ету факторын пайдаланы?ыз.
• Е? б?р?нш? кезекте орын ал?ан кик?лж??н?? м?н?с?не к???л аудары?ыз, ымыра?а келуд? ?арастыры?ыз.
• Кейб?р ?атысушылар?а уа?ытша бер?лген та?ырып аясында?ы тал?ылаудан бас тарту?а ж?не ?з?л?стен кей?н ?айта келуге ж?не ?айта ойлану?а ?сыныс б?лд?р???з. М?ндай ?сынысты кик?лж??д? тудырушы ек? жа??а жи? айтып отыры?ыз.
• ?с-?рекеттер? этикалы? ??лы?ты? ?а?идаларыны? б?зылуына себепш? болатын кейб?р ?олданушылар?а белг?ленген та?ырыптарды редакциялаудан бас тарту?а ?сыныс жаса?ыз.
• Б?зушылардан поштаны алып тастау ?ш?н, пошта фильтр?н пайдаланы?ыз.
• Уикипедия ?спеттес жобаларда ?депс?з ??лы?тардан т?гелдей дерл?к арылу м?мк?н емес, сонды?тан да оларды? ?с-?рекеттер?не т?с?н?ст?кпен ?ара?ыз. Алайда б?зыл?ан этикалы? ??лы? ?а?идаларына ?з???зд?? жеке тарапы?ыздан б?зыл?ан ?арсы жауаптар ?айтарудан абай болы?ыз.
• Жобаны? дамуына лайы?ты ?лес ?ос?ан ?атысушыларды мада?та?ыз.

Т?тас ал?анда мынадай ке?ес беруге болады: ?з хабарлама?ызды н?с?ау рет?нде емес, б?лет?ндер немесе т?с?нет?ндер ?ш?н ескерту рет?нде безенд?руге тырысы?ыз.

?депке жатпайтын ??лы?тарды? залалын т?мендету ж?н?нде

• Кик?лж??д? ж?мсарту?а тырысу ар?ылы сындарлы емес п?к?рлерге сындарлы кей?ппен жауап бер???з.
• ?орла?ан п?к?рлерге еш?андай ?рекет етпе??з, оларды ескерме??з. Кик?лж??д? к?шейтпе??з.
• Егер жауап бер?п ?ойса?ыз, одан ?р? сыпайы ж?не орынды етуге тырысы?ыз. К?птеген ?атысушылар а?ырында м?ндай жа?дайда, с?зд?? тал?ылауды сыпай ж?рг?зу стиль???зге ?арап бой т?зейд?.
• Саналы д?рек?л?кт? ескерме??з, ол жо? сек?лд? ?з???зд? ?ста?ыз — осылайша с?з б?зушы мен ?ауымдасты? арасында ?з???зд?? ??абыр?а?ызды? т?р?ызу?а м?мк?нд?г???з бар.
• Уа?ытша кик?лж?? айма?ынан к???л???зд? бас?а жа??а аудары?ыз: Уикипедия — ?лкен жоба, м?нда?ы бас?а н?рселермен ш??ылданып, к???л???з тыншы?ан со? талас тудыр?ан айма??а ?айта келуге болады.
• Жобада ?за? уа?ыт б?рге ж?мыс жаса?ан ?р?птестер???з сек?лд? ?атысушылар?а да с?йкес ??рметпен ?арайласы?ыз. Мынандай с?здерд? ?олда?ыз: ?Рахмет?, ??т?н?ш?, ?Кеш?р???з?, ?Б?з екеу?м?зде жа?сы бол?анын ?алайтынымызды мен б?лем, м?млеге келей?к? ж?не, т.б
• ?атысушыны? ??деулер?ндег? тал?ылау?а ?з???зд?? нашар ?арым-?атынасы?ызды енг?збе??з.

?депке жатпайтын п?к?рлерд? ?ш?ру, жою

• Тал?ылау бет?ндег? д?рек? айтылуларды сызып таста?ыз немесе оларды сыпайы п?к?рлермен алмастыры?ыз. (Бас?аларды? ??деулер?н ?згертуге — тал?алауды? жалпы м?н?н са?тау ?ш?н тек аны? ж?не д?рек? т?л тиг?з?п, ?зген? ?орла?ан кезде ?ана болады. Бас?а жа?дайда ?зге ?атысушыны? м?л?мдемес?н, п?к?р?н ?згертуге, ??деуге болмайды).
• Т?тастай д?рек? п?к?рлерден ??рал?ан ?л?кпе с?здерд? жойы?ыз. (Олар б?р?б?р ??деу тарихында са?талады.)
• Айыры?ша жа?дайда д?рек?л?кт? т?тастай жою ?ш?н немесе ??деудег? д?рек? п?к?рлерд? алмастыру ?ш?н ?к?мш?ге к?мек с?рап бары?ыз.

Б?зушылар?а ескерту

Егер этикалы? ?а?иданы б?зу жал?аса берсе немесе д?рек?л?к т?р? та?ыда беле? алса, онда тал?ылау бет?ндег? ?атысушы?а ?ндеу салу?а бай?ап к?р???з. Е? жа?сысы бетт?? тарихынан на?ты ??деме с?лтемес?н (??демелерд?? айырмашылы?ы) келт?ру керек.

Админдер мен б?т?мш?ге арнал?ан ?сыныстар

Кик?лж??н?? м?н?н т?с?нд?рет?н ?андай да б?р жекеленген м?селелерд?? тез ?арастырылуы т?тастай ал?анда кик?лж?? жа?дайын т?мендетуге к?мектесед?, сонды?тан да е? жа?сысы б?р?нш? кезекте к?шт? ж?мылдыру керек.

Жа?дайды т?с?нд?руге тырысы?ыз

Кейб?р ?атысушылар ?з мекенжайына келген, м?селен?? м?н?не то?талу?а кедерг? келт?рет?н ?депс?з п?к?рлерге ?ынжылы? танытады. ?лбетте оларды? назарын этика б?зыл?ан жа?дайда, оны ма??лдау?а болмайтын?а аудару керек, алайда б?л пайда бол?ан с?ра?ты ?арастыру?а кедерг? жасамауы ти?с.

?орлан?ан ?атысушы ?арсылы? б?лд?руш? тарапынан айтыл?ан с?здерд? т?келей ?абылдауды? ?ажет? жо? ж?не дау-жанжалды ?мыту ж?н?нде шеш?м ?абылдауы керек екен?н т?с?нген ж?н.

?исынсыз ?л?кпе с?зд?? бас?аша айту

При осуществлении посредничества между конфликтующими сторонами посредством электронной почты посреднику (третьей, нейтральной стороне) для налаживания диалога иногда может быть полезно перефразировать неудачную реплику участника А так, чтобы его оппонент (участник Б) мог сосредоточиться только на её сути. Например, реплику участника А: ?Я не позволю, чтобы неофашистские взгляды загрязняли Уикипедию!? можно перефразировать для участника Б таким образом: ?Участник А обеспокоен тем, что вы, возможно, слишком много внимания уделяете какому-то одному подходу?.

?депке жатпайтын ?л?кпе с?зд?? жойылуы

Егер кик?лж?? тудырушы ек? жа?та ?к?мш?н?? немесе б?т?мш?н?? ?сынуымен п?к?рталас барсында ж?бер?лген д?рек? ескертпелер?н ?зд?г?нен жою?а кел?с?м берсе, б?т?мгерш?л?к ?рд?с?н?? ?орытындысы жаман болмайды. М?ндай ?с-?рекеттер ?ауырттылы?ты? т?мендеу?не, ?атысушыларды? б?р-б?р?н тез кеш?р?п ж?не дау-жанжалды ?мытуына себепш? болады.

Кеш?р?м

Кеш?р?м тура ал?анда м?селен?? шеш?м?не де, б?т?мгерш?л?кт?? т?рт?птер?не де ?атысы жо?. Алайда б?л белг?л? жорал?ылар ?детте ек? жа??а б?рдей жа?сы ?арым-?атынасты ?айта орнату?а ба?ыттал?ан, сонды?тан да кеш?р?м алда?ы дау-жанжалсыз ж?мыс?а жа?сы нег?з рет?нде ?ызмет к?рсету? м?мк?н.

Кейб?р ?атысушылар ?ш?н, ж?б?рленуш? тарапынан с?рал?ан кеш?р?м ?те ма?ызды болуы м?мк?н, сонды?тан да кеш?р?м жи? кик?лж??н?? шешу? к?лт? болып табылады. Егер ?атысушыларды? б?р? ?депс?з ?с-?рекет жасаса немесе п?к?р айтса, о?ан ?арсылы? б?лд?руш?ден табандылы?пен кеш?р?м с?рау ?сынылады.

Та?ы ?ара?ыз

• Уикипедия:?деп